Ngaohikovia e tokotaha mei tuʻapuleʻanga´ – Migrant exploitation | Tongan translation

ʻOku maʻu ʻe he kau ngāue mei tuʻapuleʻanga´ ʻa e ʻū totonu fakangāue siʻi taha tatau mo e kau ngāue ʻo Nuʻu Sila´.

Te ke lava ʻo līpooti mai kia kimautolu´ ʻo kapau ʻoku ngaohikovia koe´ pe ko ha taha pē ʻoku ke ʻiloʻi ʻi he ngāueʻanga´.

Ko e hā ʻa e ngaohikovia e tokotaha ngāue mei tuʻapuleʻanga´?

Ko e ngaohikovia ha taha mei tuʻapuleʻanga´ ko e ʻulungāanga ia ʻoku ne fakatupu´, pe fakalahi ange ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo e, maumau fakamatelie ki he tuʻunga fakaʻekonomika´, fakasōsiale´, fakaesino pe fakaeloto ʻo ha tokotaha ngāue mei tuʻapuleʻanga´. ʻOku kau heni ʻa e maumauʻi ʻo e ngaahi tuʻunga fakangāue siʻi taha´ pe maumauʻi ʻo e moʻui lelei mo e malu pea mo e ʻū lao ʻimikuleisoni´. ʻOku ikai kau ai heni ʻa e fanga kiʻi maumauʻi iiki mo taʻemahuʻinga´ ʻa ia ʻoku ʻikai maʻumaʻuluta´ mo faingofua ke fakaleleiʻi´.

Foomu līpooti – Ngaohikovia e tokotaha mei tuʻapuleʻanga´ (external link)

Kapau leva ʻoku ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki fakaesino´, telefoni ki he 111 ʻo kole ki he kau Polisi´.

Ko hoʻo ʻū totonu fakangāue siʻi taha´

ʻOku maʻu ʻe he kau ngāue mei tuʻapuleʻanga ʻa e totonu ki he:

  • ʻū tohi aleapau ngāue
  • vahe siʻi taha´, ʻo kapau ʻoku ke taʻu 16 pe motuʻa ange
  • totongi e ʻū taimi mālōlō mo e taʻetotongi ʻo e meʻatokoni he ngaahi mālōlō
  • mālōlō ko e puke´, mālōlō ko e putu´, mālōlō ko e fāʻele´, mo e mālōlō ko e fetāʻaki ʻi ʻapi´
  • ʻū ʻaho mālōlō fakapuleʻanga´
  • ʻū taimi 1.5 hoʻo totongi angamaheni´ fakataha mo ha toe ʻaho ʻikai ngāue ai´, ʻo kapau te ke ngāue ʻi ha ʻaho mālōlō fakapuleʻanga´ tuku kehe ko ha ʻaho ngāue angamaheni´
  • vahe totongi uike ʻe 4 ʻo e mālōlō fakataʻu
  • kole ha laʻivahe
  • tokangaʻi lelei koe ʻo kapau ʻe mole hoʻo ngāue ʻi hano tuli koe´.

ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e ʻū totonu ko ʻeni´ ki he tokotaha kotoa pē, ʻo tatau ai pe ʻo kapau ʻoku ke ngāue taʻefakalao´. ʻOku ʻikai lava ia ke toʻo kinautolu mei ha faʻahinga tokotaha ngāue pē.

ʻOku lava ke moʻua pea mo mole ʻa e totonu ʻa e ʻū ngāueʻanga´ ke fakangāueʻi e kau ngāue mei tuʻapuleʻanga´ he maumauʻi hoʻo ʻū totonu´.

ʻŪ lea fakafonua kehe´

Ko hoʻo ʻū totonu siʻi taha e kau ngāue ʻi he ʻū lea fakafonua kehe´

Faʻahinga angamaheni ʻo e ngaohikovia´

Mahalo ko ha tokotaha ngaohikovia koe ʻo kapau:

  • ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha tohi aleapau ngāue´ (aleapau fakangāue´)
  • kuo pau ke totongi ha paʻanga lesisita ke maʻu ai hoʻo ngāue´
  • kuo pau ke fakafoki ha konga pe kotoa hoʻo vahe´ ki hoʻo pule ngāue´
  • ʻoku totongi fuʻu siʻisiʻi´ pe ʻikai totongi ha meʻa ʻe taha ki hoʻo ngāue´
  • ʻoku ʻikai totongi kotoa e ngaahi houa ngāue´
  • ʻoku kole atu ʻe hoʻo pule´ ke ke tala kuo ke ngāue ʻi ha ʻū houa siʻi ange ʻi he meʻa kuo ke maʻu´
  • ʻoku ʻai koe ke ngāue ʻi ha ʻū houa lahi´, ʻo ʻikai ha taimi mālōlō
  • ʻikai maʻu ha taimi mālōlō mei he ngāue´
  • ʻoku ʻikai totongi e ʻū ʻaho mālōlō fakapuleʻanga´ pe mālōlō fakataʻu´,
  • ʻikai lava ke mavahe mei hoʻo ngāueʻanga´ koeʻuhi he ʻoku lokaʻi e ʻū matapā mo e matapā sioʻata, pe
  • kuo pau ke kole ha ngofua ke kai´, mohe´, pe ʻalu ki he falemālōlō.

ʻE lava foki ke ke hoko ko ha taha ngaohikovia´ ʻo kapau ko hoʻo pule ngāue´:

  • ʻoku ne fakamālohiʻi koe´ ke ke fai ha ngāue ʻoku ʻikai ko ha konga ia hoʻo ngāue´, hangē ko e fakamaʻa honau ʻapi´
  • ʻoku ne fakamanamana ke telefoni ki he ʻImikuleisini Nuʻu Sila´ ke fakangata hoʻo visa ngāue´
  • ʻoku ne ʻai ke ke ngāue ʻi ha ʻū houa lahi ange ʻi he meʻa ʻoku fakangofua atu ʻe hoʻo visa´
  • ʻoku ne ʻoatu ha nofoʻanga kiate koe´ ko e konga ia hoʻo vahe´/vahenga´, ka ʻoku ne ʻai ke ke totongi lahi ange ki ai ʻi he meʻa ʻoku totonu ʻo fakatatau ki he lao´. Fekumi ki ha meʻa lahi ange fekauʻaki mo e:
    Ngāue ki he nofoʻanga [PDF 476KB]
  • ʻoku ne fakamanamanaʻi ke fakalaveaʻi koe pe ko ho fāmili ʻo kapau he ʻikai ke ke fengāueʻaki fakataha´
  • ʻoku ne tauhi hoʻo paasipooti´, pe
  • ʻai ha faʻahinga tōʻonga fakalielia taʻe fakafiemalie kiate koe´.

Tauhi koe ke ke malu´

ʻOku fuʻu mahuʻinga ke ke muimui ki he fakahinohino ʻi lalo´. ʻE tokoni ʻeni ke ke fakaʻehiʻehi ai mei ha ʻū ngāueʻanga kovi´ pe tokoni ke fakahaaʻi ʻoku ngaohikovia koe ʻe hoʻo ngāueʻanga´.

  • ʻOua naʻa ke totongi ke maʻu haʻo ngāue´. ʻOku fepaki ʻeni mo e lao´.
  • ʻOua ʻe kole paʻanga´ ke maʻu ai ha ngāue´.
  • ʻOua naʻa ke tui ki he ʻū palōmesi loi ha niʻihi ʻo e ʻū ngāueʻanga´, kau faleʻi ʻimikuleisini´ pe kau ngāue tuʻuvahaʻa´, tautautefito ʻo kapau ʻoku nau mei tuʻapuleʻanga´ pe kole atu ha paʻanga ke maʻu ha ngāue´.
  • Vakaiʻi ʻa e uepisaiti ʻImikuleisini Nuʻu Sila (external link)
  • Ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai fakapapauʻi mai ʻe he maʻu pe ʻo ha ngāue´ ha hala ki he nofo fonua´ pe tangataʻi fonua´.
  • ʻOua naʻa ke ʻoange hoʻo paasipooti´ ki hoʻo pule ngāue´. Tauhi ia mo e ʻū meʻa fakapepa kehe´ ʻi ha feituʻu malu´.
  • Tauhi ʻi ha feituʻu ʻe lava malu ai´, ha ʻū tatau ʻo hoʻo paasipooti´ mo e visa Nuʻu Sila naʻe ʻoatu ʻi hoʻo fonua tupuʻanga´.
  • Kuo pau ke ʻoatu ʻe he ngāueʻanga´ ki he tokotaha ngāue´ ha tatau ʻo ʻenau aleapau ngāue fakafoʻituitui ki he ngāue´. Tauhi hoʻo aleapau´ ʻi ha feituʻu ʻoku malu´.
  • Tauhi ha lēkooti ʻo e ʻū houa kotoa mo e ʻū ʻaho kotoa pē ʻoku ke ngāue ai´, kau ai ʻa e:
    • lahi e paʻanga mo e ʻū ʻaho ʻoku totongi ai koe´, mo e
    • faʻahinga lahi e paʻanga kuo toʻo mei hoʻo ʻū fakamole´ ʻe hoʻo ngāueʻanga´.
  • Kapau ʻe lava´, ke totongi hoʻo vahe´ ki ha ʻakauni pangikē fakataautaha´. ʻOku maluʻi ʻe he meʻa´ ni´ hoʻo paʻanga´ pea ʻe lava ke tokoni atu ke ke muimuiʻi ai e ʻū totongi atu hoʻo vahe´.
  • Tauhi ha lēkooti totonu ʻo ha faʻahinga ngaohikovia pē ʻoku ke tui kuo ke aʻusia ʻi hoʻo feituʻu ngāueʻanga´.

Te u tō nai ki ha faingataʻa´ ʻo kapau te u lāunga´?

ʻOku ʻiloʻi ʻe he ʻū ngāueʻanga ʻe niʻihi´ ʻe manavasiʻi ʻa e kau ngāue ia mei tuʻapuleʻanga´ ke fai ha lāunga´, tautautefito ʻo kapau ʻoku nau ngāue taʻefakalao´ pe hohaʻa naʻa fakafoki kinautolu ki honau fonua totonu´.

Ko e ʻū ngāueʻanga ia ʻe niʻihi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e manavasiʻi ko ʻeni´ ke ngaohikovia ai ʻa e kau ngāue mei tuʻapuleʻanga´. ʻOku hala ʻa e meʻa´ ni´. ʻOku fiemaʻu ʻe he Puleʻanga Nuʻu Sila´ ke taʻofi ʻa e ʻū ngāueʻanga´ mei hono ngaohikovia e kakai mei tuʻapuleʻanga´. ʻOku mau fiemaʻu ke ke līpooti ha faʻahinga ngaohikovia pē ʻi he ngāue´.

ʻOua naʻa ke manavasiʻi ke kole ha tokoni´. Te mau fai totonu atu kiate koe´. Te tau lava ʻo fai ha ngāue ke fakafepakiʻiʻaki ʻa e ngāueʻanga´.

Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻi he taimi ʻoku ke fai ai ha lāunga´

ʻE fakakaukauʻi ʻe he Ngāue Nuʻu Sila´ hoʻo lāunga´.

Kapau ʻoku ke loto ke fai atu ha fetuʻutaki´, ʻoku mau taumuʻa ke fetuʻutaki atu kiate koe´ ʻi loto ʻi he ʻaho ngāue ʻe 3. Te mau fakapapauʻi ʻa e fakamatala naʻa ke ʻomi kiate kimautolu´ pea ʻai ke ke ʻilo e founga ʻe lava ke mau tokoni ai´.

Kuo ʻomi ʻe he MBIE ʻa e Visa Maluʻi ʻo e Ngaohikovia e Kakai mei Tuʻapuleʻanga´, ʻa ia te ne fakapapauʻi ʻoku lava e kakai mei tuʻapuleʻanga´ ʻo mavahe vave mei he ʻū tūkunga ngaohikovia´ pea kei fakalao pe ʻi Nuʻu Sila´. ʻOku ʻaonga ʻa e visa´ ʻo aʻu ki he māhina ʻe 6 pea ʻe ʻatā ia kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ngāueʻanga ʻoku poupouʻi e ʻū visa ngāue´, kuo maʻu ʻenau līpooti ʻo e ngaohikovia´ ʻa ia ne vakaiʻi ʻe he Ngāue Nuʻu Sila´, pea kuo ʻoange kiate kinautolu ha Līpooti ʻo e Tohi Vakaiʻi e Ngaohikovia´.

Ngaohikovia e kakai mei tuʻapuleʻanga´– ʻImikuleisini Nuʻu Sila´ (external link)

ʻOku mau vakaiʻi kotoa e ʻū lāunga´ pea mo ngāue mo e ʻImikuleisini Nuʻu Sila´ ke fakapapauʻi pe ko e hā e ngāue ʻoku totonu ke fai ki he ngāueʻanga´. ʻE lava ke kau heni hono akoʻi ʻo e ngāueʻanga´ pe fai ha ngāue fakalao kiate kinautolu´.

ʻOku mau lava foki ke ʻoatu ha tokoni´, hangē ko ha faleʻi´, fakamatala´ mo e fakafehokotaki ki he ngaahi sēvesi tokoni ʻoku fiemaʻu ki hoʻo moʻui fakaʻaho ʻi Nuʻu Sila´, ʻa ia ʻoku feʻunga tonu´.

Anga hono fai ʻo ha lāunga´

ʻOku lava ke līpooti ia ʻe ha taha pē ʻoku ne sio pe mahamahaloʻi ha maumauʻi ʻo e ʻū totonu fakangāue siʻi taha´.

ʻE fiemaʻu ke ke fakafonu kakato ʻi he ʻinitaneti´ ʻemau foomu līpooti´.

Foomu līpooti – Ngaohikovia e tokotaha mei tuʻapuleʻanga´ (external link)

Pe ko e telefoni mai kia kimautolu ʻi he 0800 200 088. ʻOku fakaava homau senitā fetuʻutaki ʻi he Monite´ ki he Falaite´, taimi 8.00 pongipongi´ ki he 5.30 efiafi´ tuku kehe ʻa e ʻū ʻaho mālōlō fakapuleʻanga´.


ʻOku ke fiemaʻu ha tokotaha liliulea´?

Telefoni mai kiate kimautolu ʻi he 0800 200 088 ʻo talamai e hingoa ʻo e lea fakafonua ʻoku ke lea ʻaki´. Te mau fakafehokotaki koe mo ha tokotaha fakatonulea´. ʻOku lava ke maʻu atu ha kau fakatonulea ki ha ngaahi lea fakafonua kehekehe ʻova he 180.


Ngaahi sēvesi tokoni kehe ʻoku ʻaonga

ʻOku lava foki ke ke fetuʻutaki ki ha taha ʻo e ʻū tokoni ʻi lalo´ ki ha tokoni ʻi he ʻū palopalema fakangāue´. 

Sēvesi Ke Tokoniʻi Kimuʻa e Kau Ngāue´

Ko e Sēvesi Ke Tokoniʻi Kimuʻa e Kau Ngāue´ (Early Resolution Service) ʻoku ʻi he Potungāue ʻo e Pisinisi´, Founga Foʻou´ mo e Ngāue´ (Ministry of Business, Innovation and Employment - MBIE) ke tokoni ke fakaleleiʻi kei taimi´, vave´ mo fakafaingofua´ ʻa e ʻū palopalema he feituʻu ngāueʻanga´.

Ko e Sēvesi Ke Tokoniʻi Kimuʻa e Kau Ngāue´(Early Resolution Service)

Ngaahi Sēvesi ke Fakaleleiʻi e ʻŪ Fakakikihi Fakangāue´ (Employment Mediation Services)

Ko e Ngaahi Sēvesi ke Fakaleleiʻi e ʻŪ Fakakikihi Fakangāue´ (Employment Mediation Services) ʻoku ʻi he Potungāue ʻo e Pisinisi´, Founga Foʻou´ mo e Ngāue´ (Ministry of Business, Innovation and Employment - MBIE) ko ha sēvesi taʻetotongi ia ki ha tokotaha ngāue pē pe ngāueʻanga´ ʻoku ʻi ai hono vā fetuʻutaki fakangāue´.

Tuʻuvahaʻa ke Fakalelei (Mediation)

ʻOfisi Faleʻi ʻa e Tangataʻi Fonua´ (Citizens Advice Bureau)

ʻOku ʻomi ʻe he ʻOfisi Faleʻi ʻa e Tangataʻi Fonua´ (CAB) ha faleʻi taʻetotongi´ fekauʻaki mo e ngaahi lāunga´ mo e ngaahi fakakikihi´.

ʻOfisi Faleʻi ʻa e Tangataʻi Fonua´(Citizens Advice Bureau) (external link)

Lao Fakakomiunitī (Community Law)

Kapau ʻoku ke fiemaʻu ha faleʻi fakalao taʻetotongi´, te ke lava ʻo fetuʻutaki ki he Lao Fakakomiunitī.

Lao Fakakomiunitī (Community Law) (external link)

Ngaahi ʻIunioni

ʻOku lava ke tokoni atu ʻa e ʻIunioni´ ʻi he ʻū palopalema ʻo e ngaohikovia´ pea mo tokoni ke fakapapauʻi ʻoku tokangaʻi leleiʻi koe´. Te nau toe lava foki ʻo alea mo hoʻo ngāueʻanga´ ʻo fakafofongaʻi koe´.

Kosilio ʻo e ʻIunioni Fefakatauʻaki ʻa Nuʻu Sila´(New Zealand Council of Trade Unions (external link) )

Kautaha Tokoni Ki he Kakai´(Public Service Association) (external link)

Taʻofi e faihia´ (Crimestoppers)

Ko e Taʻofi e faihia´ ko ha angaʻofa tauʻatāina ʻoku tokoni ki he kakai ʻo Nuʻu Sila´ ke fuhuʻi ʻa e faihia´, kau ai e ngaohikovia e kakai mei tuʻapuleʻanga´.

Līpooti ha mamahi fakaʻimikuleisoni´– Taʻofi e faihia´(Report an immigration offence – Crimestoppers) (external link)

Kapau ʻoku ʻi ai ha faʻahinga faikehekehe ʻi he liliu lea´ mo e ʻuluaki tatau ʻo e lea Faka-Pilitānia´, kātaki ʻo vakai ki he ʻuluaki tatau´ ʻi he lea Faka-Pilitānia´.

How helpful was this information?

Page last revised: 16 December 2021

Still haven't found what you're looking for?

Top